Stanisław Swędziena z Bogucic i Byczyny h. Szeliga (zm. 1427/8), kasztelan konarski łęczycki.
Pochodził z łęczyckiej gałęzi Szeligów, mającej gniazdo w Byczynie nad Nerem i blisko spokrewnionej ze współrodowcami kujawskimi (z Mirosławic, Markowic, Smogorzewa i Kobielic). Do wspólnej linii zaliczał się także arcybp gnieźnieński Bodzęta. Zapewne pradziadem S-a był kaszt. gniewkowski Maciej z Mirosławic, dziadem zaś wojski łęczycki Mirosław; obaj byli zaprzysiężeni jako świadkowie procesu polsko-krzyżackiego w r. 1339. Przypuszczalnie ojcem S-a był Tomek z Byczyny (zm. przed r. 1386), występujący w źródłach tylko raz (1360), o ile zniekształcony zapis w kopii: «Thomko de Bnyschyn terre Lancitie» pozwala na ustalenie tej tożsamości. Nosił on przezwisko Swędziena, gdyż Swędzienami lub Swędzienicami zwali się jego synowie, a wieś Swędzieniewice (w Sieradzkiem) była ich posiadłością. Matka S-a, Elżbieta (Helszka) żyła jeszcze w r. 1389. S. miał trzech braci: zapewne starszego Wincentego ze Swędzieniewic, żyjącego krótko, oraz młodszych, Mikołaja z Byczyny i Jana ze Swędzieniewic, a także siostrę nieznanego imienia, żonę Bieniasza z Zadzimia w ziemi sieradzkiej.
S. występował w źródłach od r. 1386, tj. od początku zachowanych łęczyckich ksiąg sądowych, prowadził liczne procesy w różnych sprawach z okoliczną szlachtą. Pisał się wówczas jeszcze ze swej rodzinnej Byczyny. W r. 1387 był pełnomocnikiem sądowym Pietrasza, bratanka arcybp. Bodzęty, a w r. 1389 kapit. gnieźnieńskiej. Między 16 VIII a 5 XII 1390 został konarskim łęczyckim po Stanisławie z Warszyc. Właśnie za jego czasów urząd ten, wzorem przemian w ziemi sieradzkiej, przekształcił się w hierarchicznie wyższą kaszt. konarską. Po raz pierwszy nazwano S-a kasztelanem w łęczyckiej księdze grodzkiej 11 III 1391, jednak pisarze tamtejszych ksiąg ziemskich długo jeszcze używali wobec niego tradycyjnego miana konarskiego. O dochody tego urzędu (czynsz 4 i pół gr z włóki z czterech wsi w pow. brzezińskim) prowadził S. układy (zamiana) z kapit. katedralną krakowską w r. 1419 i wygrał w r. 1424 proces z kmieciami wsi Dalików i Kurowice. Swą część Byczyny sprzedał w r. 1409 Andrzejowi z Sarnowa, który bezzwłocznie odstąpił ją w drodze zamiany bratu S-a, Mikołajowi. Od tej pory pisał się z Bogucic położonych pod Szadkiem w woj. sieradzkim, dlatego jego wystąpienia w księgach łęczyckich stały się rzadsze. Część Bogucic przeszła do S-a zapewne w drodze kupna, albo jako dziedzictwo żony. S. uzyskał jeszcze poł. Swędzieniewic od brata Jana (1416) oraz prawem bliższości czwartą część Byczyny (1418), którą jego bratanek Wojciech sprzedał Wincentemu Malskiemu. Był częstym świadkiem wywodów szlachectwa, najpierw w ziemi łęczyckiej (1399), potem w sieradzkiej (1399, 1415, 1417, ok. r. 1419). Zmarł między 29 VII 1427 a 8 VI 1428, kiedy to na urzędzie kaszt. konarskiego pojawił się jego następca Piotr (Piotrasz) Gęś z Wojciechowic.
Z nieznanej z imienia żony pozostawił S. syna Bodzętę z Bogucic (imię nadane widocznie na cześć arcybiskupa). Potomkowie S-a nie piastowali już urzędów ziemskich.
Urzędnicy, II/1; Zajączkowski S., Zajączkowski S. M., Materiały do słownika geografíczno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, Ł. 1966–70 cz. 1 s. 20, 37, cz. 2 s. 67, 130; – Nowak T., Własność ziemska w województwie łęczyckim za czasów Władysława Jagiełły, Ł. [w druku]; Pałucki W., Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie do schyłku XVI wieku, W. 1962 s. 228–9; Szymczakowa A., Nowe urzędy kasztelańskie w Łęczyckiem i Sieradzkiem, Acta Univ. Lodziensis, 1981, Folia Historica, z. 2 s. 145–6; Szymczakowa, Szlachta sieradzka; – Łaguna S., Nieznane zapiski heraldyczne średniowieczne polskie, głównie sieradzkie, w: Pisma Stosława Łaguny, W. 1915 nr 39, 44, 57; Potkański K., Zapiski herbowe z dawnych ksiąg ziemskich przechowanych w archiwach radomskim i warszawskim, Arch. Kom. Hist., 1886 III nr 4; Teki Pawińskiego, III–IV; – AGAD: dok. perg. 5743, Księgi grodzkie sieradzkie, nr 1–3, Księga ziemska brzeska, 1 k. 54v, Księgi ziemskie łęczyckie, nr 4–7, Księgi ziemskie sieradzkie, nr 1–7, Księgi ziemskie szadkowskie, nr 1–3, Metryka Kor., ks. 24 k. 431.
Janusz Bieniak